Pagina 1 van 1

Geplaatst: 22 nov 2004 19:40
door Weerstation Enschede
ELEKTROMETEOREN

Dit zijn deeltjes, hoorbaar of zichtbaar, die op één of andere wijze het gevolg zijn van een vorm van atmosferische elektriciteit. Ze kunnen zich manifesteren op een onregelmatige manier in de vorm van een aantal elektrische ontladingen (bliksem, donder of te wel onweer ) of als een langer durend fenomeen (St. Elmusvuur, Noorderlicht).
Onweer
Een of meerdere plotseling optredende elektrische ontladingen d.m.v. een lichtflits (bliksem) direct of even later gevolgd door een scherp of rollend geluid (donder) Onweer ontstaan in Cumulonimbuswolken die vaak (niet altijd dus) vergezeld gaan van neerslag in de vorm van een bui. De neerslag is vaak in de vorm van regen, maar kan ook in de vorm van (korrel)hagel, sneeuw of korrelsneeuw zijn.

Bliksem
Een plotselinge elektrische ontlading die soms een verlicht kanaal laat zien met vele vertakkingen aan weerskanten. Dit kan voorkomen binnen in de wolk of minder vaak van de wolk naar een voorwerp op aarde. Er zijn drie typen bliksemontladingen te onderscheiden:
• Wolk-grondontladingen - de ontlading geschiedt tussen de wolk en de aarde. Komt in 40 % van het totaal aantal gevallen voor (ook wel vertikale ontladingen genoemd).
• Wolk-wolkontladingen - deze meest voorkomende vorm (bijna 60 %) vindt plaats binnenin de onweerswolk en is meestal alleen zichtbaar als een diffuus licht die de wolken als zodanig wel een moment laat oplichten (als bij een schaduwspel).
• Wolk-luchtontladingen - dit type komt weinig voor; de ontlading treedt op tussen de onweerswolk en een punt in de heldere lucht buiten de wolk.

Donder
Een scherp of rollend geluid na een bliksemontlading welke direkt of even later volgt. Bij onweer op vrij korte afstand (binnen 1 km) is er sprake van een korte, scherpe en zwaar klinkende donderklap. Bij een wolk-grondontlading nabij wordt de donderklap vaak voorafgegaan door een sissend of scheurend geluid (als scheurend papier) direkt gevolgd door een heldere klik of tik en tenslotte de scherpe knal. Onweer op grotere afstand of ontladingen op vrij grote hoogten worden gekenmerkt door een rollend dondergeluid die soms vrij lang kan aanhouden. Afhankelijk van een aantal faktoren zoals windrichting, windsnelheid en temperatuur, is de donder tot ongeveer 20 à 25 km ver te horen. Soms volgt de donder niet nadat een vrij dichtbij opgetreden bliksem te zien was. Dit heeft te maken met de breking van geluidsgolven in de laagste lagen van de atmosfeer. Om de afstand tot de bliksemontlading te bepalen kunt u het aantal seconden tellen die verloopt tussen het moment van de bliksem en het begin van de donder. Dit getal deelt u door 3; de uitkomst is de afstand in kilometers.
Bijv. de bliksem wordt na 15 seconden door de donder gevolgd.
15 : 3 = 5 km. De bliksem is dus 5 km ver weg.

Sint Elmusvuur


Een min of meer continu lichtgevende elektrische ontlading van zwakke of hooguit matige sterkte, die vaak te zien is op goed geleidende scherpe of spitse voorwerpen zoals antennes, kerktorens, windmasten, scheepsmasten, vleugeltips en propellers.
Het ontstaat wanneer het elektrische spanningsveld tussen het aardoppervlak of deze voorwerpen en de omringende lucht zeer sterk wordt. Het is dan vooral 's nachts goed waarneembaar als een soort van lichtgevende pluimpjes of veertjes die een violet of groen licht uitstralen.
Noorderlicht of zuiderlicht (Aurea Borealis) of poollicht
Een op grote schaal in de hogere luchtlagen voorkomend lichtgevend schouwspel in de vorm van bogen, banden of vitrage-achtige sluiers in vele kleuren die op een golvende manier steeds weer van vorm veranderen. Het prachtige licht ontstaat door elektrisch geladen deeltjes die door de zon tijdens zonneuitbarstingen o.a. richting de aarde schieten en door een chemische reactie met een aantal gassen in de hogere atmosfeer lichtgevend raken.
De deeltjes worden door het aardmagnetisch veld gericht; aangezien dit veld het sterkst is bij de magnetisch noord- en zuidpool is dit de reden waarom dit verschijnsel het meest in de poolstreken voorkomt. Toch weet het soms tot aan de 50° NB en ZB door te dringen. De hoogte waarop het poollicht voorkomt is uiteenlopend tussen 60 en 400 km (soms hoger). De kleuren die voorkomen zijn vaak groen of groen-geel, soms ook afgewisseld door rode banden.

Onweer volgens Harry Geurts, KNMI

Geplaatst: 24 nov 2004 22:28
door dvdijk
Voorboden van onweer

Onweer wordt vaak al enkele dagen tevoren in de weerberichten aangekondigd, maar tijdens de vakantie zijn we vaak verstoken van radio, tv of krant. Zeker voor de korte termijn kunnen we uit allerlei veranderingen in het weer afleiden dat er onweer op komst is. Als de onweerskansen toenemen, kunnen we dat soms al een dag tevoren zien aan de bewolking of merken aan een toename of draaiing van de wind en het zwoelere weer.

Zelfs als er nog nauwelijks bewolking is, kunnen we de veranderingen zien aankomen. Als bijvoorbeeld de strepen van vliegtuigen langzaam oplossen of uitdijen of als de lucht vol raakt met windveren, gaat het meestal mis. Opbollende stapelwolken luiden in veel gevallen een weersverandering in, zeker als ook de wind aantrekt en ook de hoeveelheid bewolking toeneemt.

Onweerskansen verraden zich soms al een dag tevoren door wolken die het uiterlijk hebben van een langgerekte bank met opbollende torentjes van kastelen. Soms is die bewolking 's ochtends al te zien waarna de lucht weer helemaal opklaart. Vaak is dat dan maar tijdelijk en ontwikkelen zich in de middag of avond stapelwolken die uitgroeien tot onweersbuien. De kans op onweer is dan ook het grootst. In berggebieden vormen de buienwolken zich meestal eerst bij de toppen, terwijl in het dal de zon nog blijft schijnen.

Bliksemgevaar
De bliksem is een van de gevaarlijkste weersverschijnselen. Het is dan ook raadzaam bescherming te zoeken, zeker wanneer het onweer nabij is en de tijd tussen bliksem en donder minder dan 10 seconden bedraagt. Het gevaar persoonlijk door de bliksem getroffen te worden is relatief gering, maar de gevolgen kunnen ernstig zijn. Gemiddeld worden in Nederland enkele mensen per jaar dodelijk door de bliksem getroffen. Het risico bij onweer is dus veel kleiner dan het risico dat u loopt in het verkeer.

Onweersbuien kondigen zich meestal luid en duidelijk aan en ook in de weersverwachting wordt de kans op onweer aangegeven. Bij naderend onweer kunt u het best naar binnen gaan en de ramen gesloten houden. Veilig is ook een afgesloten auto of metalen caravan, omdat bij een blikseminslag de lading direct wordt afgevoerd. De restlading die op de auto achterblijft is zo gering dat u na een inslag niet tegen een paaltje hoeft te rijden. Wacht echter met uitstappen tot het onweer voorbij is.
Het licht van de bliksem is bijzonder fel en een nabije inslag kan u verblinden. Automobilisten moeten behalve op windstoten en zware regen ook daarop bedacht zijn. In huis kunt u beter niet te dicht bij het raam staan. Bij een (nabije) blikseminslag zal de stroom zich een weg banen langs leidingen en daarom is het, om schade aan apparatuur te beperken, aan te raden tijdig stekkers uit de antenne-aansluitingen te halen. Tijdens onweer kunt u, zeker als uw huis niet beveiligd is tegen de bliksem, ook beter geen bad of douche nemen en kranen, radiatoren en wasmachines niet aanraken. Wie buitenshuis overvallen wordt door het onweer en geen goede schuilplaats vindt, kan zich het best zo klein mogelijk maken door op de hurken te zitten. Houd daarbij de voeten tegen elkaar, zodat de stroom niet door uw lichaam kan lopen. Schuil nooit onder een alleenstaande boom, langs een bosrand of in de buurt van een metalen afrastering. Bij naderend onweer kunt u meren, vaarten en de zee, ook vanwege plotselinge windstoten, het best verlaten: zwemmen, surfen en varen is dan levensgevaarlijk. Alleen boten met een afgesloten metalen hut zijn binnen veilig.

Ook in een tent loopt u groter risico dan binnenshuis, vooral als de tent het hoogste punt in de omgeving is. Plaats de tent echter niet onder een alleenstaande boom, bij een metalen hek of lichtpalen. Ook bij een inslag dicht in de buurt kunt u verwondingen oplopen en het is beter vóór een flink onweer een schuilplaats te zoeken binnen, in een auto of een metalen caravan.

Zwaar onweer

Bij (opkomend) zwaar onweer met soms ieder seconde een bliksemflits, kan het heftig tekeer gaan en moet u bedacht zijn op plotselinge windvlagen, slagregens en hagel. Zware onweersbuien ontstaan in een vochtig overgangsgebied van zeer warm (tropisch) naar veel kouder weer. Tijdens zo'n bui kan de temperatuur in minder dan een half uur 10 tot 15°C dalen. De buien worden het hevigst als er op grote hoogte in de atmosfeer een zeer sterke wind staat (straalstroom).
De buienwolken kunnen uitgroeien tot ongeveer 15 kilometer hoogte en bevatten een enorme hoeveelheid onderkoeld water en op grote hoogte ijskristallen, waardoor ze veel neerslag kunnen opleveren. Sommige buien leveren meer dan tien millimeter in een half uur op. In zo'n wolkencomplex met sterk stijgende en dalende luchtstromingen hebben de druppels een lange weg te gaan voor ze het aardoppervlak bereiken. Daardoor kunnen ze al maar groter worden en dat verklaart de flinke druppels of hagelstenen die uit een zware bui vallen. Zware onweersbuien kunnen hagelstenen zo groot als tennisballen produceren.

Buien groeperen zich vaak langs lijnen, die worden voorafgegaan door windstoten. Het gevaarlijke weer is in de lucht te herkennen aan buidelvormige wolken aan de rand van het buiengebied. De wind kan al opsteken als de eigenlijke bui nog tientallen kilometers verwijderd is, wat zeer verraderlijk is.

Bijzonder zware buien worden soms voorafgegaan door een rolwolk, een indrukwekkende, scherp begrensde wolkenbank, die inktzwart kan zijn. Ook overdag kan het dan aardedonker worden. Een rolwolk wordt vergezeld door enorme en plotselinge windstoten van soms 100 tot 150 kilometer per uur. Het is een voorkeursplaats voor windhozen, maar vaak blijft het bij een begin van hoosvorming in de lucht. Reikt de slurf wel tot de grond, dan is schade onvermijdelijk.

Bij zwaar weer worden de weerberichten van het KNMI tussentijds ververst om u zo goed mogelijk te waarschuwen. Het KNMI geeft zo nauwkeurig mogelijk aan waar de buien zich bevinden en waar ze de komende uren losbarsten.

Als er sprake is van zwaar weer en de donkere wolken naderen, is het verstandig naarbinnen te gaan, de ramen te sluiten en antenne-aansluitingen te ontkoppelen. Op en aan het water loopt u door wind en bliksem grote risico's en automobilisten kunnen bij naderend noodweer het best een parkeerplaats opzoeken en in de auto wachten tot het ergste voorbij is. Blijf dan, ook met uw auto, uit de buurt van bomen. Vooral bladdragers kunnen de windstoten niet altijd weerstaan.

Bolbliksem, nog steeds een raadsel

Een bolbliksem heeft iets weg van een UFO: ooggetuigen genoeg, maar een wetenschappelijke verklaring is er niet. Een bolbliksem doet zich alleen voor bij onweer, vooral als het onweer zwaar is. Als dichtbij de bliksem inslaat, blijft soms seconden lang een helder oplichtend object zichtbaar. Wat we van het verschijnsel weten is gebaseerd op de talloze verslagen van ooggetuigen. Na vrijwel elk onweer ontvangt het KNMI meldingen van bolbliksems.

De meeste waarnemingen zeggen iets over de afmeting, de baan en de kracht van de bolbliksem. De grootte is vrij gering, ongeveer vergelijkbaar met de omvang van een tennisbal en slechts zelden zo groot als een voetbal. Vaak wordt het verschijnsel waargenomen langs bovengrondse hoogspanningskabels of langs een dakgoot. Soms zweeft de bolbliksem door een straat. Meestal dooft de bol uit zonder schade aan te richten. In sommige gevallen is de bolbliksem met een explosie beëindigd en ooit kwam een bolbliksem in een regenton aan zijn einde: het water begon meteen te koken.

Bolbliksems kunnen ook binnenshuis doordringen en er zijn meldingen dat de bol via een schoorsteen, deur of raam binnenkwam. Tot de merkwaardige verhalen behoort het binnendringen via gesloten ramen, soms met schade, maar soms ook zonder enig spoor na te laten. Dit laatste sluit aan bij de theorie die veronderstelt dat de bolbliksem een elektronenwolk (plasma) is. Toch is ook die theorie twijfelachtig, omdat een elektronenwolk niet seconden lang kan blijven bestaan.

De meeste waarnemingen zijn gedaan in enkele seconden en onder gevaarlijke omstandigheden. Metingen of duidelijke foto's van een bolbliksem bestaan niet. Dat maakt het moeilijk om verklaringen van dit verschijnsel te bevestigen of te weerleggen. De laatste jaren is de belangstelling voor het verschijnsel toegenomen en zijn pogingen ondernomen bolbliksems in laboratoria op te wekken. Dit wordt soms gedaan in de hoop nieuwe energiebronnen aan te boren, maar tot voor kort nog zonder succes.

Sommige deskundigen twijfelen aan het bestaan van de bolbliksem. Het zou gezichtsbedrog zijn en gewoon om een blikseminslag kunnen gaan, waarvan het beeld secondenlang op ons netvlies blijft staan. Vaststaat dat de bolbliksem hoogstens een bijverschijnsel is van een blikseminslag en niet zelf de belangrijkste oorzaak is van eventuele schade.

Bron: 'Het weer nader verklaard' KNMI / NOS Teletekst, door Harry Geurts

Onweer

Geplaatst: 28 nov 2004 18:30
door dvdijk
Op het moment dat je deze pagina leest onweert het op ongeveer 2 000 verschillende plaatsen op de wereld. Ook op andere planeten in ons zonnestelsel kan het flink tekeer gaan: zo fotografeerde Voyager ooit een 1 500 km lange bliksemschicht op Jupiter.

Jaarlijks worden wereldwijd ongeveer 1 000 mensen dodelijk getroffen door de bliksem. In Nederland zijn dat er zo'n 5 per jaar. Aan het begin van de vorige eeuw waren er nog ongeveer 15 Nederlandse slachtoffers per jaar te betreuren. Dat aantal is afgenomen omdat we anders zijn gaan bouwen en omdat de landbouw minder arbeidsintensief geworden is.

In de Verenigde Staten slaat de bliksem per jaar 40 miljoen keer in. Ongeveer 20% van alle dodelijke slachtoffers valt daar op de golfbaan. En ieder jaar sterven 3 Amerikanen tijdens het telefoneren omdat ze via het oorstuk van de telefoon door de bliksem geraakt worden.

Gelukkig zijn er ook nog mensen die het na kunnen vertellen. Want 2 op de 3 door de bliksem getroffen mensen overleeft de inslag.

Blikseminslagen zorgen natuurlijk ook voor veel materiële schade. Ze zijn met name een gevaar voor vliegtuigen, schepen, kerncentrales en computergestuurde apparatuur. Gemiddeld wordt bijvoorbeeld ieder lijnvliegtuig één keer per jaar door de bliksem getroffen. En dat terwijl piloten onweersbuien zoveel mogelijk proberen te mijden.

Als je onweer wilt bestuderen moet je in Florida (USA) zijn. In 'Lightning Alley', een strook van ongeveer 100 km breedte die dwars door de Amerikaanse staat loopt, onweert het gemiddeld 90 dagen per jaar! De bergen van New Mexico (USA) zijn een uitstekende tweede keuze: daar onweert het zo'n 50 dagen per jaar.

"Maar wat is dat nou eigenlijk, onweer?" Volgens de Internationale Wolkenatlas luidt de officiële definitie: "Eén of meer plotselinge elektrische ontladingen, waarneembaar als een lichtflits en hoorbaar als een scherp rommelend geluid" (resp. bliksem en donder). Dat onweer een elektrische ontlading is begrepen wetenschappers overigens pas rond het jaar 1750.

Vooral op een broeierige zomeravond kunnen in sterk stijgende luchtstromingen stevige buien ontstaan. Meestal is het bovenste deel van zo'n wolk positief en het onderste deel negatief geladen. Hoe een onweerswolk elektrisch geladen raakt is niet helemaal duidelijk: er zijn wel 10 verschillende theorieën. Elke theorie heeft het over uiteenvallende of langs elkaar schurende waterdruppels en/of ijskristallen.

Enfin, als het spanningsverschil nou maar hoog genoeg oploopt, soms tot wel 300 miljoen volt, komt het tot een ontlading. De luchtmoleculen ioniseren dan langs een smal pad en daarbij komt energie in de vorm van licht vrij: bliksem!

Gelijktijdig wordt de lucht rondom de bliksemschicht zó snel opgewarmd, tot wel 10 000 graden Celsius, dat die lucht sterk uitzet. Er vindt dan een soort explosie plaats: donder!

Eén bliksemschicht kan meer dan 40 afzonderlijk flitsen tellen. Daarom lijkt het soms net alsof de bliksemschicht langere tijd blijft staan. De meeste bliksems bereiken trouwens nooit de grond: ze ontladen in of tussen de wolken. "Het weerlicht", zeggen we dan. Meteorologen spreken van "een wolkontlading".

Een bliksemschicht zie je vrijwel onmiddellijk, maar de bijbehorende donderslag laat wat langer op zich wachten. Dat komt natuurlijk omdat licht véél sneller is dan geluid. Licht legt zo'n 300 000 000 meter per seconde af, geluid (afhankelijk van o.a. temperatuur en luchtvochtigheid) ongeveer 340 meter per seconde. Het is dus vrij eenvoudig om je afstand tot een onweersbui te berekenen: tel het aantal seconden dat verstrijkt tussen het zien van de flits en het horen van de donder en vermenigvuldig dat met 340 meter.

Nu weet je ook meteen waarom onweer 'rommelt'. Omdat niet elk deel van een bliksemschicht even ver van je verwijderd is (bliksems kunnen een lengte van wel 100 km bereiken), komt het geluid van één ontlading vaak verspreid over enkele seconden bij je aan.

Als bijvoorbeeld het verste deel van een bliksemkanaal 7 km en het meest nabije 4 km van je verwijderd is, zal het rommelen van de donder zo'n (7 - 4) x 3 = 9 seconden aanhouden. Echo's kunnen dat effect nog versterken.

Iedereen weet dat bliksem graag inslaat op hoge gebouwen. Moderne televisietorens, met een hoogte van minimaal 120 m, worden gemiddeld wel 10 keer per jaar getroffen! Dat komt omdat bergen en hoge torens, vanwege het extra grote spanningsverschil met de onweerswolk, het natuurlijke ontladingsproces versnellen.
Als een onweersbui minder dan 3 km (zeg maar: 9 tellen) van je is verwijderd, is het oppassen geblazen. Als je haren overeind gaan staan, of als je een sissend of knetterend geluid hoort, is de situatie zelfs levensgevaarlijk en moet je onmiddellijk een veilig heenkomen zoeken!

In huis of in de auto ben je veilig. Blijf binnenshuis wel weg van ramen, zolders en metalen constructies. Als je in een auto zit, draai dan de raampjes dicht. Een auto kan na een eventuele blikseminslag géén gevaarlijke elektrische lading vasthouden. Het is dus niet nodig om de auto te ontladen.

Open terrein is altijd gevaarlijk. Als je niet kunt schuilen, ga dan diep gehurkt zitten en zet je voeten tegen elkaar. Ga niet plat op de grond liggen en ga nóóit schuilen in een tent of onder of vlakbij mogelijke inslagpunten zoals alleenstaande of hoge bomen. Oh ja, en zwemmen tijdens een onweersbui laat je natuurlijk ook wel uit je hoofd.

Maar is al dat natuurgeweld dan misschien nog ergens goed voor? Zou bliksem bijvoorbeeld een schone en gratis energiebron voor de mensheid kunnen zijn? Nou, nee. Zelfs als je alle bliksemenergie van de wereld zou kunnen 'vangen', dan levert je dat slechts 500 megawatt op. Dat komt overeen met het vermogen van een kleine elektriciteitscentrale. Nauwelijks de moeite waard dus...

Bron: Robbetje®

Geplaatst: 12 apr 2007 14:27
door Martijn
5 mensen per jaar zoiets, vorig jaar was het bekendste voorbeeld bij een begrafenis in oost-NL, het begon te regenen en te onweren en het onweer was nog ver weg, een paar muziekmakers gingen schuilen bij een boom en BOEM! Ze vielen als luciferhoutjes om, ook lekker handig onder een boom schuilen tijdens onweer, dat is heel gevaarlijk, de bliksem wordt juist aangetrokken door hout van de bomen en andere dingen!

Geplaatst: 12 apr 2007 19:21
door dvdijk
Zo heb ik ooit eens een foto gezien van een flink aantal koeien die dood naast een hek lagen. (het was gewoon prikkeldraad). Kun je nagaan wat een kracht er in zo'n ontlading zit.

Geplaatst: 12 apr 2007 20:18
door Hans Nienhuis
Wat dacht je hiervan?

Afbeelding

Dit is een stuk "Fulguriet", ofwel 'bliksembuis' in wat gebruikelijker jargon.
Deze worden soms gemaakt door blikseminslagen.

Bij een stevige voltreffer in een vrij zuiver kwartszandgrondje doet de hitte van de inslag het zand in het directe pad van de bliksemstraal smelten en verdampen. De meeste korrels smelten niet echt volledig, maar kitten wel samen tot een soort substantie die wat weg heeft van viirsteen of obsidiaan.

Normaal gesproken zijn fulgurieten niet van die enorme dingen als deze, maar dit exemplaar komt dan ook van verontreinigde grond in plaats van het beoogde zuivere kwartszand.
Desondanks is goed te zien dat een bliksem tot veel in staat is. Geen wonder dat mensen vroeger dachten dat bliksem een gloeiendhete steen was. Soms, heel soms, is dat dus echt zo. :wink:

Het gefotografeerde stuk fulguriet is ongeveer 15 cm lang. Zie voor een indicatie van het formaat het SD-geheugenkaartje ernaast. De "placemet" is een omgedraaide muismat.
In het midden van het stuk steen zit een gat dat er dwars doorheen loopt. Daarvan heb ik ook en foto, maar die zal ik hier niet plaatsen omdat de achtergrond bij die foto... het titelscherm van mijn thuisstek (het vwk-forum) is. En sluikreclame lijkt me enigszins misplaatst hier. :oops: :wink:

Geplaatst: 13 apr 2007 05:40
door dvdijk
Wow Hans. Dit heb ik nog nooit gezien. Moet ook maar eens gaan zoeken in de velden achter ons huis, hahaha.

Geplaatst: 13 apr 2007 15:21
door Martijn
Indrukwekkend, de kans wordt groter dat die dingen vaker gemaakt gaan worden, de bliksem slaat namelijk steeds vaker en harder in, opvallend veel blikseminslagen binnen 1 km rond mijn huis gezien/gehoord vorig jaar en ook snel achter elkaar :)